Bilgilendirmek amacıyla AİHM önündeki aşamalar ve yaklaşık sürelerini yazıyorum. Bu süreler yalnızca bilgi amaçlıdır ve başvurunun mahiyetine ve AİM’in izlediği usule göre değişmektedir.
Mahkeme’ye başvurusu süresi nihai kararın (Örneğin AYM kararı) tebliğinden itibaren 4 aydır.
Eğer başvurunuzda herhangi bir eksik evrak varsa, yaklaşık olarak 3 ay içinde, başvurunuza bir başvuru numarası verilmeksizin yalnızca bir referans numarası verilerek başvurunuz tüm belgeleri ile birlikte imha edilir ve size ‘başvurunuzun işleme alınmadığına ve tüm belgeleri ile birlikte usulüne uygun yeni bir başvuru yapmanız gerektiğine’ dair bir belge gelir.
DİKKAT: Böyle bir yazı geldiğinde 4 aylık başvurusu süresi yeniden başlamaz. Başvuru süresi hala nihai kararın (Örneğin AYM kararı) tebliğinden itibaren 4 aydır. Maalesef pek çok başvuruda Mahkeme bu şekilde bir yazı gönderdiğinde 4 aylık süre geçtiği için başvurucunun tekrar başvuru yapma imkânı olmamaktadır.
Yalnızca Türkiye değil tüm ülkelerden yapılan başvurular üzerinde yaptığım inceleme sonucu şunu söyleyebilirim ki: ‘Eğer başvuru kabul edilemez bulunacaksa, ilk altı ay içinde kabul edilemezlik kararı veriliyordu’. Ancak AİHM önündeki aşırı dava yükü inceleme süresini arttırdığı için bu süre 1,5 yıla çıkmıştır. Yani 1,5 yıl içinde usulden (başvuru süresini geçirmek, eksik belge sunmak) ya da bir ihlalin olmadığı gibi esastan gerekçelerle Mahkeme tek hâkim kararı ile başvuruyu kabul edilemez bulabilir. Tek Hakim’in kararı kesindir.
İşte bundan sonraki aşama çok önemli. Çünkü yapılan başvuruların yalnızca %10'u ileriki aşamaya erişebilmektedir. Gerçekten çok düşük bir oran. AİHM’in, özellikle karşı karşıya olduğu ağır dava yükü karşısında basit bahanelerle başvuruları kabul edilemez bulma yönünde tavır aldığı son yıllarda, başvuruların titizlikle, Sözleşme ve İç Tüzük hükümlerine uygun olarak yapılması gerekir.
Eğer başvuru %10’luk dilime giren bir başvuru ise Mahkeme başvurunun kabul edilebilirliği ve esası hakkında Hükümet’ten gözlemlerini sunmasını istemektedir. Bu süre başvuru tarihinden itibaren yaklaşıl 2-3 yılı bulmaktadır.
İşte bu kritik aşamaya gelindiğinde, istisnai durumlarda Daire başkanının izin vermesi hariç, dava artık İngilizce ya da Fransızca takip edilecek, eğer bir avukatınız yoksa Mahkeme sizden bir avukat tutmanızı isteyecektir. Ayrıca tüm iletişimin elektronik olarak sağlanması için bir eComms hesabı açılacaktır.
DİKKAT: Başvuru bu aşamada dahi hala kabul edilmiş değildir. Bu aşamadan sonra dahi usulden (başvuru süresini geçirmek, eksik belge sunmak) ya da bir ihlalin olmadığı gibi esastan gerekçelerle Mahkeme başvuruyu kabul edilemez bulabilir.
Gözlemlerini sunması için kural olarak Hükümet’e 16 haftalık bir süre verilir. Hükümet’in talebi üzerine bu süre uzatılabilir ancak başvurucuya bunun bilgisi verilmez. Türkiye Cumhuriyeti Hükümet’i tüm gözlemlerini İngilizce sunmaktadır.
Hükümet gözlemlerini sunduktan sonra, Mahkeme bu gözlemi eComms üzerinden başvurucunun temsilcisine gönderir ve karşı gözlemlerini sunması için kural olarak 16 hafta süre verir.
Başvurucu temsilcisinin gözlemlerine karşı Hükümet ikinci bir gözlemini yine İngilizce olarak sunar.
DİKKAT: Başvuru bu aşamada dahi hala kabul edilmiş değildir. Bu aşamadan sonra dahi usulden (başvuru süresini geçirmek, eksik belge sunmak) ya da bir ihlalin olmadığı gibi esastan gerekçelerle Mahkeme başvuruyu kabul edilemez bulabilir.
Hükümet’in ikinci gözlemi sunulduktan sonra yaklaşık 6 ay içinde Daire kararını verir. Daire kararları kesin değildir ve taraflar 3 ay içinde Büyük Daire’ye itiraz edebilirler. Türkiye Cumhuriyeti Hükümet’i her zaman Büyük Daire’ye itiraz etmiştir.
Büyük Daire ise dava hakkında yaklaşık 6 ay içinde kararını verir.
NOT: Yukarıdaki süreçlere, Dostane Çözüm, Tek Taraflı Deklarasyon, Üçüncü Tarafın Müdahalesi, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Görüşüne Başvurma gibi istisnai aşamalar dahil edilmemiştir.
Gördüğünüz üzere AİHM davaları gerçekten çok uzun soluklu süreçler olmakla birlikte her aşamasını titizlikle ele alınması gerekir. Lütfen siz de bu süreçlere usulüne uygun bir şekilde riayet ediniz.
Saygılarımla.
Yazıda%90 ve %10 hatalı yazılmış sanırım. %90 ı kabul edilemez, %10u kabul edilebilir veriyor demek istediniz sanırım.