1/1/2021 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmelik (Yönetmelik) ile birlikte infaz sistemine yeni bir ödüllendirici düzenleme de girmiştir. Yönetmeliğin 32§9. Maddesine göre ‘Kapalı ceza infaz kurumunda bulunan ve gelişim puanı Genel Müdürlükçe belirlenen eşik puanı aşan ve erken iyileşme gösterdiği kanaatine varılan iyi halli hükümlü hakkında idare ve gözlem kurulu tarafından, kapalı ceza infaz kurumunda kalması gereken toplam sürenin onda birine kadar daha erken açık ceza infaz kurumuna ayrılma kararı verilebilir.’
1/10’e Kadar İndirim Uygulaması (Uygulama) Kimleri Kapsamaktadır?
Bu uygulamada kesinlikle herhangi bir suç ayrımı yapılmamıştır. Terör suçlarından hükümlü olanlar da bu uygulamadan faydalanabilirler. Terör Suçluları için sağlanması gereken şartları sırasıyla aşağıda belirtiyorum.
Bu hükümden faydalanabilmek için aşağıdaki şarlar gerekir:
Kişinin hükümlü olması, eğer terör ve örgütlü suçlardan hükümlü ise İdare ve Gözlem Kurulu (Kurul) tarafından hakkında ‘Örgütten Ayrıldığı yönünde Karar’ alınması,
Mevzuatta ön görülen süre şartının oluşması
Genel Müdürlükçe belirlenen eşik puanı aşanın aşılması
Hükümlünün erken iyileşme gösterdiği kanaatine varılması
Hükümlünün iyi halli olması
Şimdi tek tek bu şartları ele alalım.
I. Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olanların, mensup oldukları örgütten ayrıldıklarının idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilmesi gerekir.
a. Gözlem
Uygulamadan faydalanabilmek için öncelikle hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılmayı hak etmesi gerekir. Terör ve örgütlü suçlar hariç diğer suçlardan hükümlü olanlar için açık ceza infaz kurumuna ayrılma bir hak iken, yani bu kişiler belirlenen süreleri doldurduklarında, eğer iyi hal iseler, başkaca herhangi bir prosedüre gerek kalmaksızın doğrudan açık ceza infaz kurumuna ayrılabilirlerken, terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olanlar için açık ceza infaz kurumuna ayrılmak bir kazanılmış hak değildir.
Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği (Açık Yönetmeliği) md. 6§2(ç)’ e göre açık kurumlara ayrılabilmek için ‘Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olanların, mensup oldukları örgütten ayrıldıklarının idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilmesi gerekir’ gerekir. Yani terör ve örgütlü suçlardan hükümlü birinin uygulamadan faydalanması için sağlaması gereken ilk şart ‘örgütten ayrıldığı yönünde karar’ alınmasıdır.
Peki bu karar nasıl alınabilir?
Yönetmelik kapsamında öncelikle hükümlünün belli bir süreyle gözleme tabi tutulması gerekir. Tabi bunun için kişinin hükümlü olması gerekir, tutuklu ya da hüküm özlüler gözleme tabi tutulamazlar. İlk gözlem süresi 60 günü geçemez ve hükümlü, ilk gözlem sonunda yapılan yerleştirme işlemlerine müteakiben kurumda kaldığı süre boyunca gözlemlenir ve gösterdiği gelişim en geç altı ayda bir idare ve gözlem kurulu tarafından değerlendirilir (9§4). Şunu da vurgulamak isterim ki bu gözlemin bir sınırı yoktur. Hükümlü, ceza infaz kurumunda kaldığı sürece gözlem altında olacaktır. İşte bu gözlemler sonucu ceza infaz kurumu İdare ve Gözlem Kurulu (Kurul) hükümlü hakkında Gelişim değerlendirme raporu [3§1(f)] hazırlar. Eğer bu raporda hükümlünün örgütten ayrıldığına kanaat getirilirse, Kurul, hükümlünün örgütten ayrıldığına dair bir karar verir. Eğer böyle bir karar alınmazsa gözlemin 6 aya kadar uzatılmasına karar verilir. Kurul isterse bu süreyi hemen de sonlandırabilir (Kaldığı koğuşta itirafçı olup da bu şekilde 6 ayı beklemeden gözlemi sonlananlar var).
Ülkemiz uygulamalarında maalesef bu tamamen ceza infaz kurumunun keyfi inisiyatifine bırakılmıştır. Dosyada hükümlü aleyhine herhangi bir iddia ya da delil olmadığı halde Kurul, hükümlünün örgütten ayrıldığı yönünde karar vermemektedir. Hatta kimi ceza infaz kurumları ‘Pandemi döneminde hükümlünün ziyaretçisi gelmediği için örgütle bağının hala devam edip etmediğini tespit edemedik’ gibi akıllara zarar bir gerekçe sunmaktadır. Hatta bazı ceza infaz kurumları, Yönetmelikte dayanağı olmadığı halde ‘Hükümlü hala aktif terör örgütü üyesidir’ şeklinde karar alıyor. Kurum müdürü, teknisyen, başmemur, öğretmen, psikolog bir masa etrafına oturmuş kendi iddianamelerini hazırlamış, duruşmaları da yapmış, kendilerini ağır ceza mahkemesi yerine koyarak ‘hala aktif terör örgütü üyesidir’ şeklinde hüküm veriyor. Bu ifadenin hiçbir dayanağı da yok. Bu konuyu #AİHM’e taşıdık, olumlu bir sonuç çıkacağını umuyorum. Neyse, konuyu çok dağıtmayayım.
b. İtiraz Yolu
#1/10 uygulaması için konuşacak olursak; terör suçlularını denetimden faydalandıran ceza infaz kurumları dahi, hükümlünün koşullu salıverilme tarihine son bir yıl kalmayıncaya kadar hükümlü hakkında ‘örgütten ayrıldığı yönünde’ bir karar almamakta, gözlem süresini uzatmaktadır. Bu pratikte, hükümlünün dosyasında aleyhine hiçbir şey olmadığı halde dün ‘örgütten ayrılıp ayrılmadığı belirlenemeyen’ hükümlü, koşullu salıverilmesine son bir yıl kala birden ‘örgütten ayrılmış’ kabul ediliyor. Ülke genelinde hiçbir ceza infaz kurumu bu uygulamanın öncüsü olmak istemiyor. Gerçi, koşullu salıverme dahi uygulanmayan yerlerin olduğu dikkate alındığında buna da şükür diyen pek çok kimse de var maalesef.
Hakkında örgütten ayrıldığı yönünde karar verilmeyen ve dosyasında aleyhine herhangi bir delil bulunmayan hükümlüler, Kurul kararlarına karşı infaz hakimliğine itiraz edilebilir. 1/10 uygulamasından tam anlamıyla faydalanabilmek için koşullu salıverilme tarihinden 18 ay öncesinden Kurul kararına itiraz edilmelidir. İnfaz Hakimliği ile Ağır Ceza süreci bazı yerlerde 2 ayı bulabilmektedir.
Yapılan itirazlarda aşağıdaki hususlara değinilmeli:
Örgütlü suçların temadi suç olması nedeniyle, yakalandığı anda temadinin kesildiği yani terör örgütü üyeliği eyleminin maddi ve manevi unsurlarının sona erdiği,
Yakalandıktan sonra örgüt ile irtibatın göstergesi olarak kabul edilecek herhangi bir bulgunun olmaması,
Oda (Koğuş) içi ve Kurum içi davranış ve söylemlerde örgüt ile bağı gösterebilecek herhangi bir unsur bulunmaması,
Mektup içerikleri, ziyaret ve telefon görüşlerinde aleyhine bu husus bulunmaması,
Söz konusu kararın ‘Masumiyet Karinesi’ni, Adil Yargılanma Hakkı’nı ve Özgürlük ve Güvenlik Hakkı’nı ihlal ettiği
II. Süre
1/10 oranında indirim uygulanması için göz önünde bulundurulacak süre konusunda gördüğüm kadarıyla büyük bir bilgi karışıklığı var, ayrıca çeşitli platformlarda da yanlış bilgiler dolaşıyor. Yönetmelik açık şekilde oraya koymaktadır ki göz önünde bulundurulacak süre infaz süresi ya da koşullu salıverilme tarihine kadar olan süre değildir. Bu süre kişinin kapalı ceza infaz kurumunda kalması gereken sürenin onda birine kadar olan süredir.
Terör suçlarında açık ceza infaz kurumuna ayrılma kazanılmış bir hak olmadığı için, bu suçlular bakımından ilk bakışta kapalıda geçirilecek süre infaz süresinin ¾’üdür. Ancak hükümlü hakkında ‘örgütten ayrıldığı’ yönünde karar verildiği güne bağlı olarak, bu süre değişkenlik gösterebilmektedir. Burada çok ince bir nüans var, gereksiz olduğu için bu konuyu detaylandırmayacağım. Aşağıdaki tabloda, uygun zamanda hakkında örgütten ayrıldığı yönünde karar verilen hükümlülerin infaz sürelerine göre 1/10, denetim, koşullu ve kapalı da geçirmeleri gereken sürelerini bulacaksınız. Bu süreleri sizin de rahatlıkla hesaplayabilmeniz amacıyla Excel formatında bir otomasyon hazırlıyorum, bunu hazırladığım zaman sizinle paylaşacağım.
III. Genel Müdürlükçe Belirlenen Eşik Puanı Aşanın Aşılması
Yeni sistem ile ceza infaz kurumlarında puan sistemi gelmiştir. Hükümlü ceza infaz kurumunda okuduğu kitaplar, katıldığı kurs, sosyal ve sportif faaliyetler, devam ettiği eğitim-öğretim kurumları dikkate alınarak 6 aylık dönemler eşliğinde puan verilmektedir. Puan sistemi 01 Ocak 2022 tarihinden itibaren kesin olarak yürürlüğe girmiştir. Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü alt eşik puanını 45, üst eşik puanını ise 80 olarak belirlemiştir. Alt eşik puanı 45 altında olanlara iyi hal verilmeyecek, ancak hastalık, yaşlılık, personel yetersizliği gibi mücbir sebepler nedeniyle alt eşik puanına erişilememesi durumunda da iyi hal verilecektir.
Hükmün infazına başlanması ile birlikte, ceza infaz kurumlarında bulunduğu süre içerisindeki tutum ve davranışları, kurum düzeni ve güvenliğine katkısı, yükümlülüklerini yerine getirmesi ile yürütülen iyileştirme ve topluma kazandırma programlarına katılımı sonucunda hükümlünün gösterdiği gelişim ölçülerek puanlanır. Bu amaçla hükümlülerin, katıldıkları eğitim-öğretim faaliyetleri, psiko-sosyal yardım programları, destekleyici programlar ile infaz sürecindeki tutum ve davranışları “artı puan”, aldığı disiplin cezaları “eksi puan”, şeklinde puanlanarak iyi hâl değerlendirmesine esas “gelişim puanı” belirlenir.
Puanlama; yönetim servisi, eğitim ve öğretim servisi, psiko-sosyal yardım servisi ile güvenlik ve gözetim servisi tarafından yapılır. Hangi tutum ve davranışlara ne kadar puan verileceği, ölçme ve değerlendirme kriterleri, değerlendirmeye esas eşik puanlar, değerlendirme raporlarının şekli, kullanılacak program ve formlar ile puanlama sonucuna göre yapılacak değerlendirmenin başlayacağı tarih Genel Müdürlükçe belirlenmiştir.
IV. Erken İyileşme Gösterdiği Kanaatine Varılması
Yapılan gözlem sonucu, Kurul’un hükümlünün erken iyileştirme gösterdiğine kanaat getirmesi gerekir. Bu aslında her ne kadar puanlama sistemi ile paralelmiş gibi gözükse de tamamen Kurul’un keyfiyetine bağlı bir şarttır.
V. Hükümlünün İyi Halli Olması
İyi Hallilik: Hükümlü hakkında ceza infaz kurumlarında bulundukları tüm aşamalarda, ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara uyup uymadığı, haklarını iyi niyetle kullanıp kullanmadığı, yükümlülükleri eksiksiz yerine getirip getirmediği, uygulanan iyileştirme programlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığı, tekrar suç işleme ve mağdura veya başkalarına zarar verme riskinin düşük olup olmadığına ilişkin olarak yapılacak işlemlerde; katıldığı eğitim-öğretim ve iyileştirme programları ile sosyal ve sportif faaliyetler, kültür ve sanat programları, aldığı sertifikalar, kitap okuma alışkanlığı, diğer hükümlü ve tutuklular ile ceza infaz kurumu görevlileri ve dışarıyla olan ilişkileri, işlediği suçtan dolayı duyduğu pişmanlığı, ceza infaz kurumu kuralları ile kurum bünyesindeki çalışma kurallarına uyumu, aldığı ödüller ve disiplin cezaları dikkate alınmak suretiyle idare ve gözlem kurulunca yapılan ve iyileşme düzeyini gösteren değerlendirmedir.
İyi halli olmayı engelleyen en önemli etmenlerden biri disiplin cezasıdır. Hükümlünün kaldırılmamış bir disiplin cezası bulunmamalıdır. Şuna dikkat edelim: kişinin daha önceden bir disiplin cezasının bulunması iyi halini bozmaz, disiplin cezalarının belli bir kaldırılma süresi vardır, bu süre bitince her ne kadar disiplin cezası sistemde gözükse de bu cezaların tüm sonuçları ortadan kalkar. Bu durumda, alınan disiplin cezası iyi halli olmaya bir engel teşkil etmez.
İnfaz edildiği tarihten itibaren disiplin cezasının kaldırılmasında ve iyi hâlin kazanılmasında aşağıda belirtilen süreler esas alınır;
a) Kınama cezası onbeş gün,
b) Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma cezası bir ay,
c) Ücret karşılığı çalışılan işten yoksun bırakma cezası üç ay,
d) Haberleşme veya iletişim araçlarından yoksun bırakma veya kısıtlama cezası üç ay,
e) Ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma cezası üç ay,
f) Hücreye koyma cezası 44’üncü maddenin ikinci fıkrasındaki hâllerde altı ay, üçüncü fıkrasındaki hâllerde bir yıl,
g) Hücre cezasına karşılık ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma cezası, (f) bendinde belirtilen süre.
Bir hükümlünün uygulamadan faydalanabilmesi için yukarıda açıkladığım 5 şartın tamamının aynı anda oluşması gerekir. Sizden aldığım soruları da dikkate alarak bu yazıyı hazırladım ve aklınızdaki sorulara cevap vermeye çalıştım. Eğer yine de bir sorunuz varsa bu yazının altına yazarsanız hem soruyu hem de cevabı herkes görebilir. Böylelikle daha fazla kişi istifade etmiş olur.
Konu ile ilgili bir sonraki yazım Kurul’a ‘bir hükümlünün örgütten ayrıldığı yönünde karar alma yetkisi veren’ Yönetmelik’in hukuki zeminini, böyle bir karar alma yetkisinin insan hakkını ihlal ettiğini tartışacağım. En son yazım da ise konu ile ilgili Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yaptığımız bir başvuruyu kullanabilmeniz amacıyla sizinle paylaşacağım. Şu an da infaz sürelerini rahatlıkla hesaplayabilmeniz amacıyla Excel formatında bir otomasyon hazırlıyorum, bunu hazırladığım zaman sizinle paylaşacağım.
Allah’a emanet olun.
Comments